🧾
🌟 సమాచార హక్కు చట్టం (RTI) – సెక్షన్ వారీగా వివరణ
RTI చట్టం భారతదేశంలో పారదర్శకత, సమాధానదాయకతను ప్రోత్సహించడానికి తీసుకువచ్చిన చట్టం. ఇందులోని అన్ని సెక్షన్లు మరియు వాటి ప్రాముఖ్యతను కింది విధంగా చర్చిద్దాం.
📌 సెక్షన్ 2(ఎస్) – సామాజిక అవసరాల కోసమే
ఈ సెక్షన్ ద్వారా “పబ్లిక్ అథారిటీ” నిర్వచనం ఇవ్వబడింది. ఇది ప్రభుత్వ విభాగాలు, స్థానిక సంస్థలు, మరియు ప్రభుత్వ ఆర్థిక సహాయంతో నడిచే సంస్థలు అన్నింటినీ కలుపుతుంది.
🔍 సెక్షన్ 2(హెచ్) – “పబ్లిక్ అథారిటీ” (Public Authority)
RTI చట్టం ప్రకారం, పబ్లిక్ అథారిటీ అంటే:
- ప్రభుత్వ విభాగాలు, స్థానిక సంస్థలు
- ప్రభుత్వ ఆర్థిక సహాయంతో నడిచే సంస్థలు
- స్వతంత్రంగా నడిచే సంస్థలు, వీటిలో ప్రభుత్వానికి ప్రత్యక్ష లేదా పరోక్ష అధికారం ఉండాలి.
📌 ఉదాహరణలు:
- మునిసిపాలిటీలు – ✅ అవును
- రిలయన్స్ ఇండస్ట్రీస్ – ❌ కాదు
- SBI లేదా LIC – ✅ అవును
📝 సెక్షన్ 2(జి) – “సమాచారం” (Information)
సమాచారం అనేది ఏ రూపంలో ఉన్న దస్తావరం – ఇది డాక్యుమెంట్స్, రికార్డులు, ఈమెయిల్స్, వీడియో/ఆడియో రూపంలో ఉండవచ్చు.
📋 ఉదాహరణలు:
- ప్రభుత్వ ఆదేశాలు – ✅
- ఉద్యోగి వ్యక్తిగత అభిప్రాయాలు – ❌
📌 సెక్షన్ 3 – సమాచారానికి హక్కు (Right to Information)
ప్రతి భారత పౌరుడికి సమాచారాన్ని పొందే హక్కు ఉంటుంది. ఈ హక్కు ద్వారా:
- ప్రభుత్వ కార్యాలయాల నుండి సమాచారం పొందవచ్చు
- ఫైల్ నోటింగ్స్, సలహాలు, నిర్ణయాలను అడగవచ్చు
🛠️ సెక్షన్ 4 – సుస్థిర పారదర్శకత మరియు రికార్డు నిర్వహణ
ప్రభుత్వ శాఖలు తమ దస్తావరాలను ప్రజలకు అందుబాటులో ఉంచాలి. సమాచారాన్ని సులభంగా పొందగలిగే విధంగా నిర్వహణ చేయాలి.
📆 సెక్షన్ 5 – పబ్లిక్ ఇన్ఫర్మేషన్ ఆఫీసర్ (PIO) నియామకం
ప్రతి పబ్లిక్ అథారిటీ తమ సంస్థలో PIOలను నియమించాలి. ఈ PIOలు సమాచారాన్ని అందించడానికి బాధ్యత వహిస్తారు.
📆 సెక్షన్ 6 – సమాచార అభ్యర్థన (Request for Information)
RTI దరఖాస్తును సరైన ఫార్మాట్‌లో సమర్పించాలి. ఇందులో:
- పూర్తి పేరు, చిరునామా, సమాచారాన్ని అడిగే రకం, ఫీజు చెల్లింపు విధానం ఉండాలి.
📆 సెక్షన్ 7 – సమాధానం ఇవ్వడానికి సమయం (Time Frame for Response)
RTI దరఖాస్తుకు సాధారణంగా 30 రోజుల్లోగా సమాధానం ఇవ్వాలి. కానీ:
- జీవనాధార సమాచారానికి 48 గంటలలో సమాధానం ఇవ్వాలి.
❗ సెక్షన్ 8 – మినహాయింపులు (Exemptions)
కొన్ని సందర్భాల్లో సమాచారాన్ని అందించకూడదు. ఇవి:
- రక్షణ సమాచారం
- విదేశీ సంబంధాలు
- వ్యక్తిగత గోప్యత
📌 సెక్షన్ 9 – అధికారం వాడకంలో పరిమితులు
సమాచారాన్ని సేకరించడంలో సంబంధిత PIOలు నిర్ణీత పరిమితులలో ఉండాలి.
📌 సెక్షన్ 10 – సమాచారాన్ని విభజించడం
మొత్తం సమాచారం ఇవ్వకపోయినా, దాని కొన్ని భాగాలను ఇచ్చే వీలుంది.
📌 సెక్షన్ 11 – మూడవ పార్టీ సమాచారం
సంస్థలోని మూడవ వ్యక్తి గురించి సమాచారం కావాలంటే, అతని అనుమతి అవసరం.
📌 సెక్షన్ 12 – కేంద్ర సమాచార కమిషన్ (CIC)
కేంద్ర సమాచార కమిషన్‌ను ఏర్పాటు చేసి, సమాచార హక్కు చట్టం అమలును పర్యవేక్షిస్తుంది.
📌 సెక్షన్ 13 – CIC యొక్క పదవీకాలం
CIC సభ్యులు ఐదు సంవత్సరాలు లేదా 65 సంవత్సరాల వయస్సు దాటే వరకు పదవిలో ఉంటారు.
📌 సెక్షన్ 14 – CIC తొలగింపు
దుర్వినియోగం లేదా ఇతర కారణాల వల్ల CIC సభ్యులను తొలగించవచ్చు.
📌 సెక్షన్ 15 – రాష్ట్ర సమాచార కమిషన్ (SIC)
ప్రతీ రాష్ట్రంలో SICను ఏర్పాటు చేస్తారు.
📌 సెక్షన్ 16 – SIC పదవీకాలం మరియు తొలగింపు
SIC సభ్యులకు CIC మాదిరిగానే పదవీకాలం ఉంటుంది.
📌 సెక్షన్ 17 – CIC/SIC అధికారాలు
CIC/SIC లు పబ్లిక్ అథారిటీలు, PIOలు మరియు అప్లికెంట్ల పై విచారణ చేయగలుగుతాయి.
📌 సెక్షన్ 18 – ఫిర్యాదు (Complaint to CIC/SIC)
సమాచారాన్ని అందించకపోవడం లేదా తప్పుడు సమాచారాన్ని అందించడం వంటి పరిస్థితుల్లో, CIC/SIC వద్ద ఫిర్యాదు చేయవచ్చు.
📌 సెక్షన్ 19 – అప్పీల్ (First and Second Appeal)
RTI చట్టంలో తొలకరి అప్పీల్ 30 రోజుల్లో, రెండో అప్పీల్ 90 రోజుల్లో CIC/SIC వద్ద చేసుకోవచ్చు.
📌 సెక్షన్ 20 – శిక్షలు (Penalties)
RTI చట్టాన్ని ఉల్లంఘించిన అధికారులకు జరిమానాలు, అపరాధాలు విధించబడతాయి. జాప్యం, తప్పుడు సమాచారం అందించడం వంటి వాటికి ప్రత్యేక శిక్షలు ఉంటాయి.
📌 సెక్షన్ 21 – రక్షణ (Protection for Actions Taken in Good Faith)
RTI చట్టం ప్రకారం, అధికారులు కచ్చితమైన విశ్వాసంతో తీసుకున్న చర్యలకు రక్షణ ఉంటుంది.
📌 సెక్షన్ 22 – చట్టాలకు ప్రాధాన్యత (Act to Have Overriding Effect)
RTI చట్టం ఇతర చట్టాలకంటే మిన్నగా భావించబడుతుంది.
📌 సెక్షన్ 23 – కోర్టుల్లో కేసులు (No Court Shall Entertain Suits)
RTI విషయంలో కేవలం CIC/SIC పరిధిలోనే ఫిర్యాదులు చేయాలి.
📌 సెక్షన్ 24 – సమాచారానికి మినహాయింపు (Intelligence and Security Organisations)
RTI చట్టం నిబంధనలకు అతీతంగా, నిఘా సంస్థలు, రక్షణ సంస్థలకు సమాచారం ఇవ్వకూడదు.
❓ FAQs:
- RTI లో మూడవ పార్టీ సమాచారాన్ని పొందగలనా? 🤔
- సమాధానం: అవును, RTI ద్వారా మూడవ పార్టీ యొక్క సమాచారాన్ని పొందవచ్చు. కానీ, ఈ సమాచారాన్ని పొందడానికి మూడవ పార్టీ నుండి అనుమతి అవసరం. ప్రైవసీ ఉల్లంఘించకూడదు.
- CIC/SIC కి ఫిర్యాదు ఎలా చేయాలి? 📑
- సమాధానం: CIC (కేంద్ర సమాచార కమిషన్) లేదా SIC (రాష్ట్ర సమాచార కమిషన్) వద్ద ఫిర్యాదు చేయాలంటే, మీరు డాక్యుమెంటేషన్ ఫార్మాట్‌లో ఫిర్యాదు చేయవచ్చు. మీరు సమాచారాన్ని పొందలేకపోయిన పరిస్థితిలో లేదా తప్పుగా సమాచారాన్ని అందించినప్పుడు ఈ ఫిర్యాదు చేసుకోవచ్చు.
- సమాచారాన్ని మినహాయించడం ఎప్పుడు జరుగుతుంది? 🚫
- సమాధానం: RTI చట్టం ప్రకారం, కొన్ని విషయాలు మినహాయించబడతాయి. ఉదాహరణకు, రక్షణ సంబంధిత సమాచారాలు, విదేశీ సంబంధాలు, వ్యక్తిగత గోప్యత వివరాలు వంటి వాటికి మినహాయింపులు ఉంటాయి.
✨ సారాంశం:
RTI చట్టం ప్రజలకు సమాచార హక్కు కల్పించే ఒక శక్తివంతమైన సాధనం. ఈ చట్టం ద్వారా ప్రభుత్వ విధివిధానాలను తెలుసుకోవచ్చు, ప్రశ్నించవచ్చు మరియు సమాధానం పొందవచ్చు.
